Muharrem Hafız, Platon Felsefesinde Khora [Khôra in Plato’s Philosophy], 304 pp.

Peterson et al. (2023) identify important ethical issues that are relevant to psychedelic therapy and research in various clinical populations and contexts. This is certainly the case in palliative...

Tarihin başlangıcından itibaren insan ile yaşamış olduğu mekân arasındaki ilişki ve sosyal olarak inşa ettiği bu mekândan kopuş dikkat çekici bir meseledir. Bu ilişki sadece inşa edilen sosyal mekândan kopuş ile cereyan etmemekte, mekânsal değişikliğin ardından gelinen yerdeki sosyal inşa da yeni bir ilişkinin ve sosyal değişimin kapısını aralamaktadır. Bu bağlamda, insanlığın varoluşundan itibaren temel ihtiyacı olan güvenli çevre oluşturma gayretinin toplumsal değişime ve göç olgusuna olan etkisi, günümüzde özellikle Avrupa devletlerinde klasik güvenlik anlayışının dışında Kopenhag Okulu’nun sosyal inşacı bir (...) anlayış ile ortaya koyduğu “güvenlikleştirme” yaklaşımının ana unsurları olan siyasal, ekonomik, çevresel ve toplumsal anlamda bir güvenlik tehdidi olarak ele alınmaktadır. Avrupa ülkelerinde son yıllarda politika yapıcılar, devlet dışı aktörler ve göçmenlerin varlığından rahatsız olan kitleler göçü toplumsal güvenliğin alt unsuru olan kültürel güvenliklerine bir tehdit olarak görmektedir. Güncel politikalarında ve gelecek stratejilerinde bu olguyu dikkate almışlardır. Politika yapıcıların kültürel güvenliğe ilişkin yaklaşımlarını hem literatür derlemesi hem de göç karşıtı söylemler üzerinden analiz eden bu çalışmanın temel amacı, toplumsal güvenlik içerisinde yer alan kültürel güvenlik ile göç arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır. Çalışmanın argümanı göçün güvenlik unsuru haline getirilmesi sürecinde kültür konusunun niçin ve nasıl ele alındığına açıklık getirmektedir. Göçmenlerin genellikle söylemsel olarak hedef ülkenin sosyal uyum, kültürel doku ve kimliğine bir tehdit olarak sunulması, devamında “yabancı istilası” olarak güvensizlik yaratan bir sosyal aktör gibi düşünülmesi; çalışmanın yöntemi olan eleştirel söylem analizinin mikro boyutu ile çıkarım yaratma aracına karşılık gelmektedir. (shrink)

Niniejszy artykuł został poświęcony charakterystyce poglądów wybranych scholastyków i dekretalistów z XIII wieku dotyczących kwestii spożywania w poście słodkich wyrobów aptekarzy, zwanych po łacinie _electuaria_, w angielskiej literaturze przedmiotu znanych jako _electuary_. Autor omówił to zagadnienie, opierając się na analizie fragmentów dzieł autorstwa: Wilhelma z Auxerre (_Summa aurea_, znanym też jako _Summa in IV Sententiarum_), Aleksandra z Hales (_Summa teologii_), Tomasza z Akwinu (_Komentarz do czterech ksiąg Sentencji Piotra Lombarda_ (łac. _Scriptum super libros Sententiarum_) i _Summa teologii_), Innocentego IV (_Commentaria (...) super libros quinque decretalium_) oraz Henryka z Ostii (znanego jako Hostiensis, _Apparatus in Decretales_). Poglądy poszczególnych autorów niniejszej kwestii były zbieżne i sprowadzały się do stwierdzenia, że spożycie elekwarzy w poście jest dopuszczalne, o ile będą traktowane jako słodycze. Każdy z wymienionych autorów używał nieco odmiennych argumentów. I tak Wilhelm z Auxerre wskazał, że przyjmowanie powidełek leczniczych, choć prowadzi do złamania postu, nie skutkuje utratą zasługi, tj. nagrody do życia wiecznego. Aleksander z Hales dokonał analizy typologicznej produktów spożywczych i podzielił je na cztery kategorie, takie jak: lekarstwa, właściwa żywność, lekarstwa pokarmowe i żywność lecznicza. Elekwarze zostały zaliczone do grupy trzeciej i z tego względu mogły być spożywane w poście. Święty Tomasz z Akwinu podkreślił znaczenie czynnika ilościowego i roli walorów smakowych jako kryteriów oceny dopuszczalności spożywania elekwarzy w czasie postu. Zaś zarówno Innocenty IV, jak i Henryk z Suzy (Hostiensis) uwypuklili jedyny warunek spożycia powidełek leczniczych w czasie postu, jakim jest choroba. W konkluzji autor dochodzi do wniosku, że uwaga wybitnych przedstawicieli ówczesnej myśli teologicznej, jak i prawniczej, poświęcona zagadnieniu dopuszczalności spożywania w poście elekwarzy, czyli słodkich wyrobów aptekarskich, stanowiła odpowiedź na zmieniającą się wówczas rolę tego typu wyrobów aptekarskich. Traktowane uprzednio jako lekarstwa na różne dolegliwości (na ogół o podłożu gastrycznym), stawały się słodyczami jedzonymi dla przyjemności i w nadmiarze. Tym samym ich przyjmowanie w czasie postu, czyli umartwiania, rodziło istotny dylemat moralny. W zgodnej opinii zarówno scholastyków, jak i dekretalistów zostały one uznane jako medykamenty i jako takie mogły być przyjmowane w poście. W efekcie ten typ wyrobów aptekarskich, obok kontektów (łac. _confectes_), na trwałe wszedł do menu postnego u schyłku średniowiecza. Co więcej, postrzegane jako produkty postne, cieszyły się rosnącą popularnością, niezależnie od uwarunkowań ówczesnej medycyny, jak i poglądów myślicieli i dekretalistów z XIII wieku. (shrink)

Niniejszy artykuł został poświęcony charakterystyce poglądów wybranych scholastyków i dekretalistów z XIII wieku dotyczących kwestii spożywania w poście słodkich wyrobów aptekarzy, zwanych po łacinie _electuaria_, w angielskiej literaturze przedmiotu znanych jako _electuary_. Autor omówił to zagadnienie, opierając się na analizie fragmentów dzieł autorstwa: Wilhelma z Auxerre (_Summa aurea_, znanym też jako _Summa in IV Sententiarum_), Aleksandra z Hales (_Summa teologii_), Tomasza z Akwinu (_Komentarz do czterech ksiąg Sentencji Piotra Lombarda_ (łac. _Scriptum super libros Sententiarum_) i _Summa teologii_), Innocentego IV (_Commentaria (...) super libros quinque decretalium_) oraz Henryka z Ostii (znanego jako Hostiensis, _Apparatus in Decretales_). Poglądy poszczególnych autorów niniejszej kwestii były zbieżne i sprowadzały się do stwierdzenia, że spożycie elekwarzy w poście jest dopuszczalne, o ile będą traktowane jako słodycze. Każdy z wymienionych autorów używał nieco odmiennych argumentów. I tak Wilhelm z Auxerre wskazał, że przyjmowanie powidełek leczniczych, choć prowadzi do złamania postu, nie skutkuje utratą zasługi, tj. nagrody do życia wiecznego. Aleksander z Hales dokonał analizy typologicznej produktów spożywczych i podzielił je na cztery kategorie, takie jak: lekarstwa, właściwa żywność, lekarstwa pokarmowe i żywność lecznicza. Elekwarze zostały zaliczone do grupy trzeciej i z tego względu mogły być spożywane w poście. Święty Tomasz z Akwinu podkreślił znaczenie czynnika ilościowego i roli walorów smakowych jako kryteriów oceny dopuszczalności spożywania elekwarzy w czasie postu. Zaś zarówno Innocenty IV, jak i Henryk z Suzy (Hostiensis) uwypuklili jedyny warunek spożycia powidełek leczniczych w czasie postu, jakim jest choroba. W konkluzji autor dochodzi do wniosku, że uwaga wybitnych przedstawicieli ówczesnej myśli teologicznej, jak i prawniczej, poświęcona zagadnieniu dopuszczalności spożywania w poście elekwarzy, czyli słodkich wyrobów aptekarskich, stanowiła odpowiedź na zmieniającą się wówczas rolę tego typu wyrobów aptekarskich. Traktowane uprzednio jako lekarstwa na różne dolegliwości (na ogół o podłożu gastrycznym), stawały się słodyczami jedzonymi dla przyjemności i w nadmiarze. Tym samym ich przyjmowanie w czasie postu, czyli umartwiania, rodziło istotny dylemat moralny. W zgodnej opinii zarówno scholastyków, jak i dekretalistów zostały one uznane jako medykamenty i jako takie mogły być przyjmowane w poście. W efekcie ten typ wyrobów aptekarskich, obok kontektów (łac. _confectes_), na trwałe wszedł do menu postnego u schyłku średniowiecza. Co więcej, postrzegane jako produkty postne, cieszyły się rosnącą popularnością, niezależnie od uwarunkowań ówczesnej medycyny, jak i poglądów myślicieli i dekretalistów z XIII wieku. (shrink)

Yaygın din eğitimi örgün din eğitimin dışında bireylerin dini ihtiyaçlarını gidermek için resmi ya da özel kuruluşlar vasıtasıyla her bireye planlı ve amaçlı olarak verilen eğitimdir. Günümüzde yaygın din eğitimini şekillendiren temel kurum Diyanet İşleri Başkanlığıdır. Diyanet İşleri Başkanlığı yaygın din eğitimini cami içi ve cami dışı olarak yerine getirmektedir. Cami içi yaygın din eğitimi ise; vaaz, hutbe ve kuran öğretimi ile yapılmaktadır. Bu eğitimlerden olan hutbe, Müslümanları ilgilendiren bütün konuları ele alarak topluma dini bilgileri öğretmek; insanlarda olumlu yönde davranış (...) değişikliği oluşturmak, hedef kitlenin iman, ahlak ve toplumsal farkındalık bakımından duyarlı hale gelmesini sağlamak için bireylere yardımcı olmaktır. Yaklaşık olarak aynı dönemlerde doğmuş, aynı dönemin özelliklerini paylaşmış, benzer sorumluluklara sahip bireyler aynı kuşak bireyleri olarak tanımlanır. 1990-2015 yılları arasında doğmuş büyümüş bireyler Z kuşağı bireyleri olarak adlandırılmaktadır. Bu kuşak bireyleri interneti kullanma, teknolojiyi sevme, görsele aşina, üretken ve eşitlikçi gibi özelliklere sahiptir. Bu durum Z kuşağının sosyalleşmesinde, yaşam alışkanlıklarında ve öğrenme sitillerinde farklıları beraberinde getirmiştir. Yaygın din eğitim nesiller arasındaki bu farklılıkları dikkate alarak bireylerin kendilerini geliştirmelerine ve bilgilerini güncellemelerine yardım etmelidir. Bu sebeple yaygın din eğitimi Z kuşağının ihtiyaçlarını dikkate alarak farklı metot ve etkinlikleri geliştirmesi gerekir. Bu bağlamda Z kuşağının gözüyle Cuma hutbelerinin nasıllığı önemli hale gelmektedir. Buradan hareketle Z kuşağının Cuma hutbelerine karşı tutumlarını incelemek için Cuma hutbeleri değerlendirilmiştir. Araştırmamız, Z kuşağının Cuma Hutbelerini algılamalarını incelemek amacıyla tanımlayıcı araştırma tasarımı ile yürütülmüştür. Araştırmanın evrenini Konya İli Seydişehir, Beyşehir ilçesinde 14-25 yaş aralığındaki 175 birey oluşturmaktadır. Veriler araştırmacılar tarafından hazırlanan ‘Birey Tanılama Formu’ ve ‘Cuma Hutbelerine İlişkin Bilgi Formu’ aracılığıyla toplanmıştır. Araştırmada, verilerin analizinde IBM SPSS (IBM Statistical Package for Social Sciences Corp.; Armonk, NY, ABD) 25.0 programı kullanılmıştır. Araştırma verileri değerlendirilirken kategorik değişkenler için frekans dağılımı (sayı, yüzde), sayısal değişkenler için tanımlayıcı istatistikler (ortalama, standart sapma) kullanılmıştır. Araştırmaya katılan katılımcıların yaş ortalamaları 17.04’dir. Katılımcıların çoğunluğunun lise öğrencisi olduğu görülmüştür. Araştırmada Z kuşağının Cuma hutbelerine katılım sağladığı, hutbelerden umut bekledikleri, olumlu yönden etkilendikleri görülmüştür. Ancak Cuma hutbelerindeki konuların yerel ve güncel konuları ele almadığı ifade ederek anlatılan konuların hatırlamadıkları, aynı konuların tekrar ettiği, gençlere yönelik olmadığına ulaşılmıştır. Ayrıca hutbelerin sunumu, süresi ve imamların yaklaşımlarından dolayı problemler yaşandığı tespit edilmiştir. (shrink)

[Sight Darting Forth from the Eyes: 13th-Century Franciscans and Augustine’s Authority in the Issue of Extramissionist Theory of Vision] One of the positions sometimes ascribed to Augustine is the so-called extramissionist conception of vision, i.e. the assumption that the sight is effectuated by something being sent out from the eyes, as opposed to more intuitive receptionist understanding of sight. The paper investigates the attitudes of eleven 13th-century Franciscan thinkers (from Alexander of Hales and John of La Rochelle in 1230s to (...) Roger Marston and Peter of England in 1280s) to this philosophical problem and Augustine’s authority in this issue. It is demonstrated that whereas the earliest generation of Franciscan thinkers does not conceptualise the issue at all, accepting rather Aristotelian receptionist account at face value, the later Franciscans (such as Roger Bacon) try to the reconcile both positions, which is, in turn, abandoned by the next generation (e.g., Peter of England). The unique example of paying tribute to Augustine without renouncing the philosophical scrutiny is Peter Olivi, who reformulates extramission into a more plausible account of the role of attention in the visual perception. (shrink)

Küreselleşme, son yıllarda uluslararası ilişkilerden politikaya, toplumsal yapılardan teknoloji ve kültüre kadar birçok alanda en çok tartışılan kavramlardan biri haline gelmiştir. Özellikle gelişmek ve ilerlemek isteyen toplumlar için kaçınılmaz bir süreç olarak görülmekte, bu sürece kayıtsız kalmak neredeyse imkânsız hale gelmektedir. Bauman’ın belirttiği gibi, küreselleşmiş bir dünyada yerel kalmak, toplumsal geri kalmışlık ve tecrit anlamına gelebilir. Küreselleşmeye direnerek yerel kalma çabası, daha büyük sosyal ve politik sorunları da beraberinde getirmektedir. Bununla birlikte, küreselleşmenin etkileri sadece politik veya ekonomik bağlamda kalmayıp, (...) kültürel kimlikler üzerinde de derin bir etki yaratmaktadır. Kültürel kimlikler, küreselleşmenin baskısıyla homojenleşme tehdidi altında kalabilir, bu da yerel kültürlerin zamanla erozyona uğramasına yol açabilir. Küreselleşmenin en çok etkilediği yapılar arasında ulus-devletler öne çıkmaktadır. Geleneksel olarak devlet, egemenliğin temsilcisiydi. Ancak küreselleşme ile birlikte bireyler, topluluklar, çok uluslu şirketler ve çok taraflı örgütler önemli politik aktörler olarak ortaya çıkmış ve devletin tek başına dominant aktör olma rolü büyük ölçüde zayıflamıştır. NATO, Birleşmiş Milletler (BM), Dünya Ticaret Örgütü (WTO) ve Uluslararası Para Fonu (IMF) gibi uluslararası kuruluşların genişlemesi, ulus-devletlerin egemenlik alanlarını daraltmıştır. Bu tür uluslararası kuruluşlar, küresel politikaları şekillendirirken, yerel hükümetlerin karar alma süreçlerine doğrudan veya dolaylı yollardan müdahale edebilir. Bu da özellikle bağımsızlık ve egemenlik kavramlarının sorgulanmasına yol açmaktadır. Küreselleşmenin etkileri, özellikle az gelişmiş ülkelerde daha belirgin olmuştur. Orta Doğu’da yer alan Afganistan, Irak, Suriye ve Lübnan gibi ülkelerde mezhepsel ve etnik gruplar arasındaki gerilimler, küreselleşmenin tetiklediği kimlik krizleri ile daha da derinleşmiştir. Bu ülkelerdeki kırılgan devlet yapısı, güçlü sivil kurumların eksikliği ve gelişmemiş demokratik kültür, yaygın çatışmalara ve istikrarsızlığa neden olmuştur. İç savaşlar ve sürekli çatışmalar, bu ülkelerdeki ulus inşası süreçlerini ciddi şekilde kesintiye uğratmıştır. Özellikle bu bölgelerdeki ülkeler, küresel dinamiklere uyum sağlamaya çalışırken hem iç hem de dış politik baskılar altında kalmaktadırlar. Bu durum, uluslararası arenada daha fazla müdahaleye açık hale gelmelerine neden olmaktadır. (shrink)

Here the philosopher and physicist David Z Albert argues, among other things, that the difference between past and future can be understood as a mechanical phenomenon of nature and that quantum mechanics makes it impossible to present the entirety of what can be said about the world as a narrative of “befores” and “afters.”.

Hicrî IV (X). asrın Bağdat asıllıönemli muhaddislerinden biri olan İbnü’s-Seken hadis tarihinin geç dönemlerinde ve günümüzde hak ettiği oranda ve layık olduğu şekilde değerlendirilememiş bir âlimdir. Bunun en önemli nedenlerinden biri, kaleme aldığı ve her biri alanında önemli sayılan eserlerinin sonraki dönemlere ulaşmamış olmasıdır. İbnü’s-Seken, genç yaşında başladığı ilmî seyahatlerini tamamladıktan sonra Mısır’a yerleşmiş, okuduğu eserleri ve kendisine has senedlerle derlediği hadisleri burada rivayet etmiş, ayrıca sahih hadislerden oluşan es-Sünenü’s-sıhâh el-me’sûra, sahâbe tabakâtı alanında ilk ve temel kaynaklardan biri olan el-Hurûf (...) fî es-mâi’s-sahâbe ve zayıf râviler konusuna dair ed-Duafâ ve’l-metrûkîn isimli eserlerini kaleme almıştır. İbnü’s-Seken, eserleri hicrî VI (XII). asır sonrasına intikal etmediği için adeta unutulmuş, günümüzde yeterli ilmî araştırma ve çalışmaya konu olmamıştır. Araştırmamız, klasik kaynaklardaki kısa biyografik bilgiler dışında onun hakkında doğuda, batıda ve ülkemizde ilmî anlamda sınırlı birkaç çalışma yapıldığını ortaya koymuştur. Türkçede hakkında kaleme alınan en önemli ilmî yazı Diyanet İslâm Ansiklopedisi’nin yaklaşık 300 kelimeden oluşan “İbnü’s-Seken” maddesidir. İbnü’s-Seken’in ilmî bir şekilde ele alınmamış olması kendisi ve eserleri hakkında bir dizi hataya düşülmesine neden olmuştur. Kütüphanelerde yer alan bazı yazmaların kendisine ait olmadıkları halde ona aitmiş gibi gösterilmesi ve bunun halen tekrar ediliyor olması, eserleri günümüze ulaşmadığı halde bazı kütüphanelerin yazma kaydı verilerek günümüze ulaştığının belirtilmesi, eseri es-Sünenü’s-sıhâh el-me’sûra isnadlı bir eser olduğu halde, senedleri hazfedilmiş ilk eser olarak takdim edilmesi bu hatalardan bir kaçıdır. Bu hatalar Arapça ve Farsça İslâm Ansiklopedisi ile Diyanet İslâm Ansiklopedisi’nin “İbnü’s-Seken” maddesinde aynen tekrar edilmiştir. İbnü’s-Seken ve eseri es-Sünenü’s-sıhâh el-me’sûra’ya dair yeterli araştırma yapılmamış olmasından kaynaklanan bu ve benzeri bir dizi hata, kütüphane kayıtları ve kaynaklar yeniden gözden geçirilerek kaleme aldığımız bu makale ile tashih edilmiş, ayrıca tarihte kalan ve araştırılmayı bekleyen İbnü’s-Seken gün yüzüne çıkarılmış, eserleri de içerikleri ve özellikleri itibariyle bilinir hale gelmiştir. (shrink)

Mezheplerin teşekkül etmeye başladığı ilk dönemlerden itibaren istihsanın bir istidlal yöntemi olup olmadığı tartışılagelmiştir. Bu tartışmaların temelinde kavramsallaşma sürecini henüz tamamlamamış olan istihsan teriminin çağrıştırdığı keyfiliğin/sübjektivitenin etkisi çok fazladır. Bu yüzden istihsanı bir yöntem olarak benimseyenler, ağır ithamlara maruz kalmışlardır. İstihsanı benimseyenlerin başında Hanefî hukukçular gelmektedir. Öyle ki istihsan yöntemi Hanefî mezhebiyle anılır hale gelmiştir. Bununla birlikte mezhebin önde gelen temsilcilerinden biri olan ve kıyas metodunu kullanmasıyla ön plana çıkan Züfer b. Hüzeyl’in istihsana yaklaşımıyla ilgili iki farklı yaklaşım tespitedilmiştir. (...) Yaptığımız araştırma ve inceleme neticesinde her iki tespitinde isabetli olmadığını; Züfer b. Hüzeyl’inkıyas yapmadaki becerisinin yanı sıra istihsana müracaatta sonuna kadar kıyas taraftarı olduğunu; ancak kıyasın meselelere çözüm üretmede yetersiz kaldığı ya da doğru sonuç vermediği durumlarda ise ızdırârın da bir gereği olarak meseleyi hükümsüz bırakmama adına istihsana müracaat ettiği görülmektedir. Sonuç olarak Züfer b. Hüzeyl’in genel hatlarıyla Hanefî usulüne bağlı kalmakla birlikte istihsanı bir istidlâl yöntemi olarak kullanma hususunda çerçeveyi oldukça daralttığını; kıyasa başvurma konusunda ise sınırları mümkün olduğunca geniş tuttuğunu söylemek mümkündür. İctihad hürriyeti ve hukûkî zenginlik açısından oldukça önemli olan Hanefi mezhebindeki mezhep içi ihtilaflar, hukûkî istikrar ve emniyeti tehdit etme potansiyeli taşımakta ve ayrıca ihtilaflı meselelerde hüküm veya fetva verecek fakihlerin işini zorlaştırmaktadır. Bu nedenle mezhep içerisindeki ihtilaflı meselelerde râcih görüşü tespit etmek, diğer bir ifadeyle mezhep içi tercih, zorunlu bir ihtiyaçtır. Mezhep içi tercih, “muayyen bir mesele ile ilgili mezhepteki muhtelif kavil veya rivayetlerden daha ağır basanı, üstün olanı belirlemek” şeklinde tarif edilebilir. Tarihi süreçte bu ihtiyacı karşılamak için muhtasar ve fetva kitapları gibi farklı telif türleri; esahh-ı akvâl ve maʻrûzât gibi farklı uygulamalar ortaya çıkmıştır. Bu ihtiyacı gidermeyi hedefleyen uygulamalardan biri de Osmanlı Devleti’nin son dönemindeki kanunlaştırmalardır. Fıkha dayalı kanunlaştırmanın ilk örneği olan Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye ile mezhep içi tercih arasındaki ilişki ve bu bağlamda Mecelle hazırlanırken, mezhep içi tercihte nasıl bir usûl izlendiği; râcih görüşe ne oranda uyulduğu; Mecelleʼde yer alan râcih görüşe aykırı kanun maddeleri ve bunların gerekçeleri; ihtilaflı bütün konularda düzenleneme yapılıp yapılmadığı ve râcih görüşleri belirleme ihtiyacının ne kadar giderildiği, incelenmesi gereken konulardır. Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye gibi bir kanun metnine ihtiyaç duyulmasının temel nedenlerinden birisi, Hanefî mezhebinde mezhep içi ihtilafların çokluğudur. Buna bağlı olarak Mecelleʼnin hedefi râcih görüşler içeren oluşan bir kanun hazırlamaktır. Mecelle’nin esbâb-ı mûcibeleri mezhep içi tercih açısından incelendiğinde, esbâb-ı mûcibelerin iki temel işlevi olduğu görülür. Bunlardan ilki, kanunun büyük oranda mezhepteki râcih görüşlere uygun olarak hazırlandığını vurgulamaktır. Öyle ki, Mecelle’nin ilk on kitabının esbâb-ı mûcibelerinde bu husus mutlaka ifade edilmektedir. Esbâb-ı mûcibelerin diğer işlevi ise niçin bazı maddelerde râcih görüşe riayet edilmediğini gerekçelendirmektir. Esbâb-ı mûcibelerde on iki maddenin râcih olmayan görüş doğrultusunda hazırlandığı belirtilmektedir. Mecelleʼnin 1851 maddeden oluştuğu göz önünde tutulduğunda Mecelleʼnin muhtevasında râcih görüşlerin ne kadar etkili olduğu daha iyi anlaşılacaktır. Esasen devrin özelliği de bunu zorunlu kılmaktadır. Zira Kitâbüʼl-Havâlenin 692. maddesinde Züferʼin râcih olmayan görüşünün tercih edilmesi, başta Şeyhülislam Hasan Fehmi Efendi olmak üzere bazı çevrelerin tepkisine neden olmuş ve bu sebeple Ahmet Cevdet Paşa Divân-ı Ahkâm-ı Adliyye nâzırlığından ve Mecelle Komisyonu başkanlığından azledilmiştir. Râcih görüşe aykırı maddelerin esbâb-ı mûcibeleri incelendiğinde, bu yöndeki tercihlerde maslahat ve örfün belirleyici olduğu görülmektedir. Ayrıca bazı fakihlerin tercihlerinin de bir tercih sebebi olarak zikredildiği görülmektedir. Hanefi kaynaklarda en sık karşılaşılan tercih sebebi naslara uygunluktur. Buna karşın Mecelleʼde sefîhin hacri konusu dışında, naslara uygunluğun bir tercih sebebi olarak işletilmemesi dikkat çekicidir. Mecelle Komisyonunun bazı tercihlerine diğer kurumlarca müdahale edilmiştir. Komisyonca hazırlanan kitaplar hem Meclis-i Vükelâ hem de Meşîhat tarafından incelenmiş ve bu esnada bazı tashihlere konu olmuştur. İşte râcih olmayan görüş esas alınarak hazırlanan iki maddeye Meclis-i Vükelâ tarafından müdahale edilmiştir. Bunların birincisi hakk-ı mürur ve hakk-ı şirbin müstakil olarak satımının cevazını savunan Belh Meşâyihinin görüşü doğrultusunda yazılan 216. madde, ikincisi ise ecîr-i müşterekin tazmin sorumluluğunu düzenleyen 611. maddedir. Mecelle’nin ilk ve en hacimli kitabı olan Kitâbüʼl-Büyûʻun muhtevası mezhep içi tercih açısından incelendiğinde, ihtilaflı konularda genelde mezhepteki râcih görüşün esas alındığı görülmektedir. Kitâbüʼl-Büyûʻun esbâb-ı mûcibesinde, dört meselenin râcih olmayan görüş esas alınarak hazırlandığı ifade edilmekte ve bu tercihler örf ve maslahatla gerekçelendirilmektedir. Ancak Kitâbüʼl-Büyûʻdaki râcih görüşe aykırı maddeler bunlarla sınırlı değildir. Bizim araştırmamıza göre bunlara ilaveten üç madde daha râcih olmayan görüş tercih edilerek hazırlanmıştır. Bunlar beyʻ biʼl-vefânın menkullerde cevazına dair 118. madde, gabn-i fâhişin tanımı hakkındaki 165. madde ve şart muhayyerliğinin hükmü ile ilgili 309. maddedir. Bu üç madde, Mecelleʼdeki râcih görüşe aykırı düzenlemelerin sadece esbâb-ı mûcibelerde açıklananlardan ibaret olmadığını göstermektedir ve bu durum Mecelle hazırlanırken izlenen usûle aykırıdır. Hanefi mezhebindeki bazı ihtilaflı meselelerde hangi görüşün râcih olduğu konusunda tercih ehli fakihler ihtilaf etmişlerdir. Bu meselelerde Mecelleʼde düzenleme yapılırken nasıl bir yol izlendiği açıklanmamıştır. Bu meseleler incelendiğinde çoğunluk tarafından tercih edilme, kolaylığı temin etme ve bazı fakihler tarafından tercih edilme gibi hususların etkili olduğu söylenebilir. Mecelleʼdeki tercihler sadece şerʻî hükümler arasında gerçekleşmemiştir. Buna ilaveten tanımlar ve tanımlarda yer alan kayıtlar da tercihe konu olmuştur. Bu kapsamda Kitâbüʼl-Büyûʻdaki beyʻ akdi, mevkûf akid ve gabn-i fâhişin tanımına ilişkin tercihler örnek olarak zikredilebilir. Hanefi mezhebin içerisindeki ihtilaflı bazı meseleler Mecelleʼde düzenlenmemiştir. İhtilaflı meselelerin çokluğu ve dolayısıyla bütün bunları kapsayan bir kanun hazırlamanın zorluğu dikkate alındığında bu durum doğaldır. Ayrıca bu meselelerden bazıları sık gerçekleşmediği ve lüzumlu görülmediği için Mecelleʼde düzenlenmemiş olabilir. Ancak düzenleme yapılmayan ihtilaflı meselelerin tamamını bu sebeplerle izah etmek mümkün değildir. Zira yasal düzenleme yapılmayan ihtilaflı meselelerin bazıları temel, görece önemli meselelerdir ve muhtasarlarda yer almaktadır. Bu durum Mecelle hazırlanırken, ihtilaflı bazı meselelerde tercih yapmak yerine bu meselelere ilişkin düzenleme yapmama metodunun benimsendiğini göstermektedir. İhtilaftan ârî bir kanun metni oluşturmanın bir yolu olarak da bu usûlün benimsendiği söylenebilir. Böylece bu meselelerde râcih görüşü tespit etme işi hâkimlere bırakılmıştır. Bu durum Mecelleʼnin hedefi olan râcih görüşleri tespit etme ihtiyacını gidermeye uygunluk arz etmemektedir. Ancak bu durum bütün meseleleri kuşatan bir kanun yapmanın güçlüğünün bir sonucudur. (shrink)

Covid-19, yeni koronavirüs salgını, insanoğlunun karşısına birdenbire çıkmış ve insan bu felaket karşısında yaşamını devam ettirebilmek için belli birtakım kurallara bağlı olmak zorunda olduğunu görmüştür. Pandeminin getirdiği yeni kurallara bağlı olarak kullanmaya başladığımız maske de bu şartlardan biridir. Tarih boyunca somut olarak maske kullanımı insana uzak ya da yabancı bir durum değildir. Maskenin sözlük anlamlarına baktığımızda tozdan ya da kimyasallardan korunmak için kullanılan bir araç olduğunu gördüğümüz gibi, bir de soyut anlamda kendini ötekine farklı bir şekilde yansıtma veya aktarma durumu (...) olarak ele alınabileceğini görmekteyiz. Biz bu çalışmamızda maskenin soyut kullanımından hareketle günümüzde kullandığımız bir araç olarak maskenin, ortak yönleri olup olamayacağını değerlendirmeye çalıştık. Öte yandan içinden geçmekte olduğumuz bu salgın hastalıkların tarihte ilk kez bizim başımıza gelen bir şey olmadığını görmezsek ve bu süreci değerlendirmezsek, geçiş döneminden sonra pandeminin birey, toplum, ekonomi, siyaset ve devlet görüşleri üzerinde ne tür değişiklikler yapacağını kontrol etmezsek, salgın günün birinde bitecek olsa bile olumsuz sonuçlarla karşılaşmayacağımızı söyleyemeyiz. Çünkü salgın insanın sadece biyolojik yönünü etkileyen bir felaket değildir, aynı zamanda insanın diğer yönü olan psikoloji tarafını da doğrudan ve dolaylı olarak etkilemektedir. İnsan psişik yönü de olan bir varlık olduğu için bu yönün de ele alınarak incelenmesi gerekir. Pandemi koşullarında birtakım kurallara uymayı alışkanlık haline getiren insan şu ana kadar getirmiş olduğu tüm değerlerinden hızlı bir şekilde kopma eğilimi göstermeye veya bu duruma gönüllü olmaya başlamıştır. Kurallara uymayan insanlar ise sorumluluk almadıkları için bir ahlak varlığı olmaktan uzak hale gelmişlerdir. Çalışmamız söz konusu salgının, insanın günlük hayatında kullandığı somut ve soyut maske tanımlarından hareketle, değerlerine nasıl yabancılaştığını ve öte yandan ahlaki sorumluluklarını ne şekilde göz ardı ettiği üzerine eğilmeye çalışmıştır. (shrink)

Uzak doğu toplumlarının tarihinde yabancı dinlere karşı diğer toplumların tarihine nazaran daha esnek ve senkretik bir yaklaşım benimsenmiş olduğu kabul edilir. Bu coğrafyadaki topluluklar yeni gelen dinleri genellikle yumuşak güç kullanarak dönüştürüp kendi benliğine uygun hale getirmiştir. Budizm’in Çin’e, ardından Japonya’ya gelişi ve sonrasında bu toplulukların rengine boyanması bu esnek ve senkretik yaklaşımın birçok örneğinden biridir. Ayrıca Çin’de Konfüçyanist, Taoist ve Budist dini geleneklerinin üçünün bir arada uygulanmasına yönelik teori ve pratiklerin ortaya çıkmış olması da bu yaklaşımın göstergesidir. Aynı (...) şekilde Japonya’da yüzyıllar boyunca Şintoizm ve Budizmin birlikte uygulanması, Şinto kamileri ile Budist Buddha ve bodhisatvalarının aynı yüce varlıklar olarak kabul edilmesi de aynı bağlamda karşılaşılan birincil örneklerdendir. Fakat yabancı dinlere yönelik bu esnek ve senkretik yaklaşımın istisnaları da yok değildir. Bu istisnalardan biri Tokugava shoğunluğu döneminde ‘yabancı din’ Hristiyanlığa yönelik yaklaşım ve politikalar sonucunda ortaya çıkmıştır. Shoğunluğun Hristiyanlık öğretisine ve yerli ve yabancı Hristiyanlara karşı peyderpey sertleşen ve kapsamı genişleyen agresif politikaları Japon tarihinde örneğine az rastlanılan ‘yer altına inmiş din’, ‘gizlenen cemaat’ olgusunu ortaya çıkarmıştır. Shoğunluğun Hristiyanlığa yönelik sert politikaları ve yasakları Japon Hristiyanlarını inançlarını gizleyerek yaşamaya itmiş ve Japon Hristiyanlar Tokugava şoğunluğu sonuna değin iki buçuk asır boyunca inançlarını saklayarak varlıklarını devam ettirmiştir. Tokugava döneminin sonlanmasıyla birlikte Hristiyanlığa yönelik devlet politikası değişip misyon hareketlerine izin verilmesinin ardından Hristiyan kiliseleri Japonya’ya tekrardan gelmiş, fakat iki buçuk asır boyunca inançlarını gizli olarak devam ettiren Japon Hristiyanlarından bir grup Hristiyan kiliseleri ile birleşmeyi reddetmiş ve ayrı bir cemaat olarak günümüze değin varlığını devam ettiren Kakure Kirishitan cemaatini oluşturmuştur. Japon toplum ve kültürünün temel özelliklerinden biri olan karşılaştığı ‘yabancı’ ve yeni unsurları adapta etme-uyarlama-dönüştürme eğiliminin bir örneği olarak Kakure Kirishitan cemaati ve kutsal metinleri Tenchi bu çalışmanın ana konusunu oluşturmaktadır. Çalışmanın temel kaynağı ‘Budist Kitab-ı Mukaddes’ olarak da isimlendirilebilecek olan Kakure Kirishitan cemaatinin kutsal metni Tenchi’dir. Temel iddiası ise Kakure Kirishitan cemaatinin Hristiyanlığa yönelik sert ve acımasız devlet politikaları karşısında varlığını devam ettirebilmesini mümkün kılan temel etkenin Japon kimlik ve kültüründe var olan uyarlama eğilimi olduğu ve Kakure Kirishitan cemaatinin kutsal metni olarak kabul edilen Tenchi’nin de Budizm başta olmak üzere Japon din ve geleneklerinden belirli öğelerin Hristiyanlık öğretileriyle birleştirilerek temelde -zorunluluk arz eden şart ve koşullar yadsınmamak kaydıyla- bu uyarlama eğiliminin sonucu olarak ortaya çıktığıdır. Sonuç olarak Japon toplum ve kültürünün genel kimlik ve davranış tarzına ters bir şekilde dine yönelik uygulanan yasak ve baskı politikası Japon tarihinde örneğine az rastlanan yer altına inmiş din-cemaat olarak Kakure Kirishitan cemaatini ortaya çıkarmış ve ironik bir şekilde bu cemaat varlığını temelde Japon kimlik ve kültüründe bulunan bu esnek ve senkretik eğilim sayesinde devam ettirebilmiştir. (shrink)

Philosophia, hayret ve merak duyguları üzerinden itici gücünü kazanan bir tür “pathos”u şart koşar. Ancak o, etkilenimin yanı sıra bu hâle eşlik eden etkin bir düşünme imkânıyla yani “logos”la tamamlanır. İç içe geçerek birbirini bütünleyen iki durum, “aporia” denilen problem bağlamında en belirgin görünümüne kavuşur. Felsefe tarihinde “aporia”, etkin bir biçimde Platon düşüncesinde kullanılır. Bilme faaliyeti içinde büyüyen bir kriz gibi duran “aporia”, diyaloglarda, genellikle bilmediğini bilmeme ve bilmediğini fark etmeye yönelme gibi iki tipik durumun ortaya çıkmasına vesile olur. Bununla (...) birlikte “aporia”, diyaloglarda bambaşka bir anlamda daha tezahür eder. Bu ikinci ve ilkinin de zemini olan “aporia”, Sokrates’in “Bildiğim tek şey hiçbir şey bilmediğimdir” iddiasıyla temsil edilir. Çalışmamızda, Platon’un diyaloglarının paradigmatik unsurları üzerinden “aporia”nın ne tür bir “pathos-logos” rabıtası ekseninde işlendiğini çeşitli katmanları bakımından analiz ediyoruz. Amacımız, diğerlerine temel olan ve beşerî bilgeliğe götüren çıkmazın philosophianın sınırını nasıl çizdiğini göstermektir. (shrink)

Bu çalışmanın amacı İbn Kesîr’in (öl. 774/1373) el-Bidâye ve’n-nihâye isimli tarih çalışmasının siyer bölümünde Sahîhayn hadislerini muhteva açısından tenkidinin araştırılması ve tahlilidir. Çalışmamızın konusu ise İbn Kesîr’in mezkûr eserinde yirmi Sahihayn hadisini Kur’ân-ı Kerîm (3 hadis), akıl (1 hadis), icmâ (1 hadis), sahih hadisler (7 hadis) ve sağlam târihî bilgilere (8 hadis) uygunluk/aykırılık kıstaslarını kullanarak tenkidi ve on dört hadiste izah getiremediği yanlışların birer hata olduğunu kaydetmesidir. İbn Kesîr’in incelenen hadislerin muhteva tenkidine müsait bir hâle gelmesine yol açan râvi tasarruflarına (...) dair verdiği bilgiler ayrıca kıymetlidir. Bu çalışmanın kapsamını oluşturan hadislerden yedi tanesi hem Sahîh-i Buhârî hem Sahîh-i Müslim, altı tanesi sadece Sahîh-i Buhârî, yedi tanesi de sadece Sahîh-i Müslim’de yer almaktadır. Hem Sahîh-i Buhârî hem Sahîh-i Müslim’de yer alan hadisler Hayber’de müt‘a nikahının yasaklanışı, Rasulullah’ın (s.a.v.) umre ve hacca niyeti, Hz. Peygamber’in gümüş yüzüğü atması, kıblenin değişimi haberinin Kubâ’ya ertesi sabah ulaşması, namazda konuşma yasağının zamanı, ye’cûc ve me’cûc’un seddinin delinmesi ve Hz. Peygamber’in (s.a.v.) miras bırakmaması konulu hadislerdir. Sadece Sahîh-i Buhârî’de geçen hadisler isranın vahiy gelmesinden önce vukuu, Hamrâülesed seferine katılanların sayısı, Sa‘d b. Ebî Vakkas’ın İslam’a girişi, Hz. Ali’nin Hz. Ebû Bekir’e biatı, Recî‘ vak‘asıyla ilgili bazı bilgiler ve mirac hadisinde Beyt-i Makdis’e yolculuğun zikredilmemesi konulu hadislerdir. Son olarak, sadece Sahîh-i Müslim’de yer alan hadisler ise Huneyn savaşında müslümanların sayısı ve Taif kuşatmasının müddeti, yeryüzünün yedi günde yaratılışı, Amr b. Abese’nin İslam’a girişi, Bedir için Sa‘d b. Ubâde ile istişâre, sahâbînin sıcak kumlardan şikâyeti, Ümmü Habîbe ile evlilik ve kurban bayramında öğle namazının yeri konulu hadislerdir. Araştırmamızın yöntemi kaynak taraması ve sonuçların diğer şarihlerinkiyle mukayeseli tahlilidir. Araştırmamızın sonucunda eleştirilen hadislerin büyük bir kısmında İbn Kesîr’in değerlendirmelerinin İbn Hacer ve Nevevî gibi muhaddislerinkinden farklı olduğu görülmüştür. Çalışmamızın önemi İbn Kesîr’in tenkitlerinin muhaddislerin senedin sıhhatinin metnin sıhhatini temin etmeyeceğine dair tespitlerinin uygulamadaki somut delillerini oluşturmasıdır. Kısaca İbn Kesîr’in, eserine güçlü tenkit zihniyetini, özgün görüşlerini ve geniş ilmî birikimini başarıyla yansıttığı görülmektedir. (shrink)

İslam’ın temel kaynakları olan Kur’an ve sünnet, bazen bir takım kişi ve gruplar tarafından ulaşmak istedikleri amaç ve gayeler doğrultusunda kullanılmaktadır. Bununla beraber bu iki kaynak bazı kişiler tarafından zamanla insanları etkilemek veya saflarına çekmek arzusuyla rüya, ilham, keşif, keramet ve bazı yayınlarla işlevsiz hale getirilmektedir. Bu yöntemi, bilinen büyük yapılardan ayrı bazı marjinal tiplemeler de kullanmaktadır. Bunlardan insanlığın kurtuluşu için kendilerini birer ruhanî otorite olarak kabul eden Adnan Oktar, Serdar Çiftçi, İskender Evrenesoğlu ve benzerleri, dini bilgiyi aktarmada subjektif (...) tecrübeleri dinin birer kaynağı olarak görmektedirler. Aynı zamanda kendilerini huzurun kaynağı olarak göstermektedirler. Halbuki tarih boyu bu iddialarda bulunan yüzlerce kişi gelip geçmesine rağmen, onların dedikleri huzur ortamı oluşmadı aksine bunların kendileri huzursuzluğun sebebi oldular. Şu an bile çalışmamızda isimlerini belirttiğimiz kişiler, onlarca mağdur aile oluşturmuş olup hukuki soruşturmaları devam etmektedir. Nihayetinde bu tiplemeler İslam alemine birlik ve huzur yerine tefrika ve buhranlı yaşam sunmaktadırlar. Çalışmamızda gün geçtikçe sayıları katlanan bazı marjinal mehdî tiplemelerini ve söylemlerini analiz etmeye çalışacağız. (shrink)

Modern zamanlarda dinî bilginin edinim ve aktarım yolları daha çok teknolojinin getirdiği imkanlar etrafında şekillenmektedir. Sosyal medya platformları güncel haberlerin yanı sıra dinî bilgilerin de paylaşıldığı mecralar olmuş ve dinî bilginin kontrolsüzce kitlesel etkileşime açık hale gelmesine yol açmıştır. Ülkemiz özelinde dinî gün ve gecelere özel önem atfedildiği varsayımından hareketle pek çok kişi, kurum ve platform bu zaman dilimlerinde hitap ettikleri kitlelere kutsallık atfedilen zamanlarla ilgili dinî içerikler üretmektedir. Bir haber sitesinin dinî bilgiyi paylaşması bir kenara taharetten vasiyete kadar (...) dinin bütün alanlarını kapsayacak şekilde içerik üretmesi, fetva vermesi ve yönlendirici birtakım uygulamaları tavsiye etmesi, önemli bir hazırlık ve alt yapı çalışması gerektirir. Dinî içerik üretenlerin modern zamanda sıklıkla yapılan kopyala-yapıştır düşüncesi içinde hareket etmeleri, milyonlarca takipçisi olan platformlarda dinî dezenformasyonun önünü açabilir. Bununla birlikte paylaşılan bilgilerin içinde yer verilen görsellerin seçiminde yapılan dikkatsizlik, kitlelerin dine ait algılarının olumsuz şekillenmesine neden olabilir. Esasında ucu açık bir platform olan internet ortamında bilginin paylaşımından ziyade doğruluğu ve güvenilirliği konuları her geçen gün daha da önem kazanmakla birlikte içeriklerin medyatik formlar taşıması/magazinleşmesi bir başka problemi doğurmaktadır. Yayın ilkelerinde “bilginin evrenselliğine inanarak toplumun gelişmesi için bilgilendirici ve eğitici yayınları ön yargılardan arınmış saplantısız bir yaklaşımla ortaya koyduğunu” belirten haber7.com isimli sitede, Yasemin bölümü Masiva alt başlığında dinî içerikler paylaşılmaktadır. İlgili bölümde kıyamet alametleri, fal baktırmak, kabir azabı, arife günü duası, üç ayların fazileti, cuma günü zikirleri başta olmak üzere tövbe namazı, evlilik, aile içi huzuru temin için yapılması istenen fiiller ve nazar boncuğu takma gibi pek çok konu hakkında bilgi bulunmaktadır. Masiva platformu dinî bilgileri paylaşırken birtakım görseller kullanmaktadır. Bu çalışmada dinin medyatikleşmesi konusu üzerinde durulacak popüler din algısının dinî içerik paylaşımındaki rolüne temas edilecektir. Muhafazakâr yayın çizgisine sahip olduğu düşünülen haber7.com sitesinde özellikle dinî/mübarek kabul edilen zaman dilimlerinden üç aylarla ilgili üretilen dinî içerikler, doğruluk ve güvenilirlik ilkeleri açısından incelenecektir. Ayrıca ortaya konulan verilerin analizi, başta hadis olmak üzere fıkıh ilmi açısından gerçekleştirilecek; özellikle hadis olarak zikredilen metinlerin kaynakları ve sıhhat değerleri tespit edilecektir. Çalışmanın nihai hedefi, dinî olduğu varsayılan bilgilerin paylaşım amacı, mahiyeti, kaynağı, doğruluğu ve güvenilirliği gibi problematikleri tespit etmek, dinî bilgilerin bilgilendirme aracı olarak kullanılırken dikkat edilmesi gereken noktalara işaret etmektir. (shrink)

Osmanlı Devleti, Avrupa’daki gelişmeleri takip edip değişen dünya düzenine ayak uydurma noktasında yetersizliğini XVII. yüzyılda hissetmeye başlamıştır. Osmanlı Devleti’nin ihtişamlı yıllarının akabinde devlet nizamındaki çözülmeler, halkın içinde bulunduğu durum ve sebepleri üzerine çeşitli çevrelerden çözüm reçeteleri sunulmuştur. Bunların bilinen ilki iki farklı ve ardıl padişaha sunulan Koçi Bey Risaleleridir. XVII. yüzyılda tarihi seyrin değişmekte olduğunu ön gören ve bu öngörü ile daha önce benzeri Osmanlı Devleti’nde görülmemiş olan ilmî-siyasî-askerî-sosyal içeriklere sahip bir risale/rapor hazırlayan Koçi Bey risalelerini IV. Murat ve kardeşi (...) I. İbrahim’e takdim etmiştir. Koçi Bey risalelerinin tarihi değeri ve önemi üzerine çok sayıda çalışma yapılmış olmakla birlikte biz bu makalemizde, Koçi Bey risalelerinin arasındaki farkları çok yönlü olarak ele almaya çalıştık. İki farklı karakterdeki padişaha sunulan risalelerin; üslup, muhteva ve amaç bakımlarından farklılıklarını ortaya koymayı amaçladık. Metin kritik yöntemi ile iki risaleyi karşılaştırdığımızda, birbirinden çok farklı iki ayrı risale tarzının ve muhtevasının varlığına şahit olduk. Koçi Bey zamanın ve muhatabının gerektirdiği şekilde; devletin ihtiyaçları, milletin selameti noktasında farklılıkları bariz bir şekilde görünen risaleleri üzerinden bir döneme bizleri şahit kılmıştır. Çalışmamız bu şahitliğin iki risalenin kıyaslanması yöntemi ile bariz hale gelmesini sağlamayı hedeflemektedir. (shrink)

Bu çalışma Machiavelli’nin politik düşünceleri ile devlet aklı öğretisi arasında kurulan sürekliliği tartışmayı amaçlamaktadır. Machiavelli’nin teolojik ve aşkın meşruiyet unsurlarına gönderimde bulunmadan fiili güç ilişkilerini kavramaya yönelen politik öğretisi onu modern politikanın başlangıç figürü haline getirmektedir. Politikanın fiili gerçekliğiyle kavranarak ahlaki ve dinsel olan karşısında özerkleşmesi, insani etkinliği politik olanın merkezine taşımaktadır. Geleneksel yoruma göre Machiavelli’nin etik-politik görüşleriyle politikanın yapay ortaklığına dair bu vurgusu, devlet aklı kuramının klasik formülasyonunu oluşturmaktadır. Düşünürün vefatı sonrası öğretisinin bütünsel olarak Makyavelizm kavramına indirgenmesi bu kavrayışı (...) güçlendirmektedir. Ancak ahlaki ve dini olanın politika karşısında yadsınması anlamına gelen devlet aklının ilksel formları bu teorik zeminle örtüşmemektedir. On altıncı yüzyılda, devlet aklı kuramını kavramsal hale getiren Botero Machiavelli’nin öğretisiyle zıt perspektif ileri sürmektedir. Botero, Machiavelli’den farklı olarak politikanın, ahlak ve din karşısında özerkliğini sorunsallaştırır ve birbirleriyle uyumlu hale getirmeye çalışır. Çalışmamız bu doğrultuda ilk amaç olarak devlet aklı kuramının on altıncı yüzyıl bağlamında Machiavelli sonrası problematiklerini değerlendirmeyi amaçlamaktadır. İkinci bir amaç olarak bu çalışmada Machiavelli’nin devlet anlayışının, Makyavelizm ilkesi ve devlet aklı kuramıyla ilişkisi ele alınacaktır. Bu iki tartışma hattının serimlenmesi Machiavelli’nin politik öğretisinde ve yaşadığı dönem içerisinde devlet aklı kuramıyla ilgisinin düzeylerine işaret etmeye olanak sağlayacaktır. (shrink)

Bu makalede Erken dönem Eş‘ariyye’de dakîku’l-kelâm konusu izah edilmeye çalışılacaktır. Kelâm ilminin sistematik hale gelişinden itibaren konuları genellikle dakîku’l-kelâm ve celîlu’l-kelâm şeklinde ikili bir tasnifle ele alınmıştır. Dakîku’l-kelâm, konusu itibariyle âlem, âlemin unsurları, cevher, araz, cisim gibi fizik alanına tekabül ederken celîlu’l-kelâm ise uluhiyyet, nübüvvet ve sem’iyyât ile ilişkili olan metafizik alana tekabül etmektedir. Hicrî dördüncü asırda teşekkül eden Eş‘arî kelâm okulu varlık konusu başta olmak üzere fizik ve metafizik konuları sistematik bir şekilde ele almıştır. Erken dönem Eş‘arî kelâmında (...) kelâm ilminin fizik alanına tekabül eden dakîku’l-kelâm konularına epeyce yer verilmiştir. Bu çalışmada amacımız erken dönem Eş‘ariyye’nin Allah-âlem ilişkisi, âlemin hudûsu ve unsurları, cisim, cevher ve araz gibi meseleleri içeren dakîku’l-kelâm anlayışını sunmaktır. Allah-âlem ilişkisini ele almada daha önceleri Mu‘tezile tarafından kullanılan kelâm atomculuğunun Eş‘arî kelâmında da benimsenip benimsenmediğine değinilecektir. Aynı şekilde Âlemin işleyişinde bir zorunluluğun olup olmadığı meselesini konu edinen illiyet/nedensellik tartışmaları da ele alınacaktır. Bu çalışmanın erken dönem Eş‘arî kelâmının dakîku’l-kelâm alanındaki özgünlüğünü ortaya koymasını ve yeni çalışmalara kapı aralayarak literatüre bir katkı sunmasını umuyoruz. Çalışmada literatür taraması, mukayese ve metin analizi yöntemi kullanılmış olup konu erken dönem Eş‘ariyye ile sınırlandırılmıştır. (shrink)

Günümüzün en çarpıcı sosyo-patolojik hadiselerinden biri olan göçmen problemi, daha ziyade politik konular bağlamında gündeme gelmektedir. Söz konusu tartışmalar, yerel ve politik çıkarlar çerçevesinde sürerken politik hesapların ardına gizlenen şey, göçmenin trajik konumudur. Politik tartışmalarla gündeme gelen göçmen, sosyal ilişkiler noktasında son derece olumsuz bir imaja bürünür. “Biz” aynılığının bir pürüzü olarak “Öteki” veya yerel kültürle uyumsuz bir öğenin ifadesi olan göçmen, “Ben”in alanından ötekiliğe itilirken sosyal düzlemde kamusallığı dönüştürmeye zorlayan bir tehdit unsuru olarak değerlendirilir. Politikanın çıkara dayalı belirleyici gücü (...) her ne kadar probleme dair yeteri beşerî sağduyunun oluşumuna olumsuz etkileri olsa da felsefi literatürde Immanuel Kant, Hannah Arendt, Emmanuel Lévinas temelinde yoğun bir tartışma söz konusudur. Söz konusu düşünürlerin ortaya koyduğu düşünceleri göçmenlikle ilişkilendirme bağlamında ortaya konulan çalışmalardan farklı olarak çalışmamız; konuya dair temel düşünürler, görüşler ve ilgili görüşlerin temel dinamiklerini ortaya koymayı hedeflemiş, ilgili literatürün ana hatlarıyla ortaya konulmasına özen gösterilmiştir. Göçmenlik ve “Öteki”lik vurgusuna dair temel literatürün dinamiklerinden biri olarak öne çıkan Levinas, kendi zamanının politik krizlerinin nedeni olarak etik ilişkileri öncelemeyen Batı düşüncesine işaret etmiştir. Levinas’cı düşüncede Aynının “Başkası” karşısında yaşayacağı muhtemel politik, etik ve hukuki gerilim, ontolojiyi önceleyen düşünce geleneğinden farklı değerlendirmelere yol açar. Başkayı aynılığın alternatif bir alanı olduğu Levinas düşüncesinde Başkalığın aşkınlık boyutu ise “Öteki”ler karşısında konumunu aynılıktan ziyade “Öteki”deki başkalığın keşfiyle veya gerilimiyle Ben’i narsizimden çıkarma fonksiyonuna sahiptir. Aşkın Başkalığın şahsında teşekkül ettiği “Öteki”, “Ben”de koşulsuz konukseverlik eylemine yol açacağı kanaati söz konusudur. Levinas’ın gündem edindiği sorunların Arendt’in de tartıştığı görülür. Levinas’ta ifadesini bulduğu üzere etik bir ilişkiden ziyade politik bir ontolojik kavrayışla tezahür eden “Ötekilik” bağlamına Arendt’in eleştirileri söz konusudur. Böylelikle politik alanda Öteki’ye yer vermeyen hukuki yapının sorgulanması mümkün hale getirilirken politik söylem için “Öteki”nin önemi de açığa çıkmış olur. Bu noktada Kant’ta rastladığımız yabancı hakkı bağlamında koşullu konukseverlikle gündeme gelir. Ancak Levinas’ın koşulsuz konukseverliğinin pratik sorunlar barındırdığını ifade edecek olan Derrida, Kant’ın koşullu konukseverliğini de sorunlu bulmuştur. Öteki’ye karşı konuksevmezlik, günümüzde dijital ağlarda daha da zorlaşır. Konukseverlik düşüncesi bağlamında etik-politik bir düşünce zeminine kavuşması umulan zamanımızın Öteki’si olarak göçmen, mevcut literatürde geliştirilen konukseverlik düşüncesini yeniden tartışmayı sağlarken göçmenin felsefi kavrayışı hususunda düşünceler üretmeye ve bir göçmenlik felsefesi oluşturmanın önemine çağrı olmayı amaçlar. (shrink)

“Dünyadaki kötülüklerin varlığı, geleneksel teizmdeki Tanrı inancı için bir problem oluşturur mu?” 2000 yıldan fazla zamandır çok çeşitli geleneklerden gelen düşünürleri meşgul eden bu çetrefilli soruya bu kitap, en güncel tartışmalardan hareketle cevap vermeye çalışıyor. Kötülük probleminin tarihsel gelişimini, mantıksal ve delilci kötülük argümanlarını özetledikten sonra kitap, geleneksel ve modern teist çözüm önerilerini ele alıyor: Özgür iradenin varlığı veya manevi gelişim potansiyeli, kötülüklerin varlığını meşru hâle getirir mi? Etrafımızda gördüğümüz kötülüklerin gerekçesi konusunda şüpheci tavır takınıp Tanrı'nın hikmetinin, insanın kısıtlı zihni (...) tarafından sorgulanamayacağı sonucuna mı varmalıyız? Özel olarak İslami gelenek içinde kötülük problemini çözmemizi sağlayacak kaynaklar bulabilir miyiz? Kitap, tüm bu önerilerin yetersiz kaldığını iddia ederken karşı cevap olarak modern "kötü tanrı" argümanını ele alıyor. Buna ek olarak ilahi adaleti tehdit eden ilahi gizlilik ve benzeri argümanlar, kötülük problemini daha da çözümsüz hâle getiriyor. Kötülük probleminin çözümsüzlüğü, evrenin bizim acılarımıza ve isyanımıza kayıtsız olduğu ihtimali ise bizi daha üst düzey bir probleme, anlam problemine taşıyor. Anlam problemi, herkesin problemi olduğuna göre kötülük karşısında kimsenin rahat olmaması, anlamlı hayat konusunda herkesin kafa yormaya devam etmesi gerekiyor. (shrink)

Araplarla irtibat kurmuş farklı milletler manzumelerinde, aruz ölçüsünü kendi dil imkânlarına uygun hâle getirerek kullanmıştır. Özellikle İran edebiyatında, 11. asırdan başlayarak Fars dilinin hususiyetlerine göre aruz şekillenmeye başlamış, Türk edebiyatında ise aruzun Türkçeye tatbikine dair birtakım hususlar, teorik zeminden ziyade pratikler neticesinde şekillenmiştir. Zamanla Türk şairleri aruzu, dillerine uygun hâle getirmeyi başarmış, kendi kuralları çerçevesinde oluşturdukları kaideler dairesinde Türkçe manzumeler meydana getirmiştir. Bununla birlikte, Arap şiirinde kullanılan aruz uygulamalarından bazılarını Türk şiirine adapte etmişlerdir. Bu uygulamalardan biri de bir kelimenin beytin (...) iki mısraı arasında bölünmesi anlamına gelen tedvîr ve bu şekilde kaleme alınan müdevver beyitlerdir. Bugüne kadar Türk edebiyatında aruzla ilgili kaleme alınan eserlerde, yapılan farklı çalışmalarda müdevver beyte hiç temas edilmemesi ya da birkaç örnekten hareketle Türk şiirinde bu kullanımın oldukça sınırlı sayıda olduğu sonucuna varılması, bir problem olarak karşımızda durmaktadır. Buradan hareketle çalışmamızın amacı, Arap şiirinde kendisine yer bulan, Fars şiirinde hiç rastlanmadığı ifade edilen tedvîrin Türk şiirindeki durumunu ele almak ve dikkat çekilmemiş örnekler üzerinden tedvîr uygulamasının ve müdevver beyitlerin Türk edebiyatındaki varlığını izah etmektir. Öncelikle makalede, nitel araştırma yöntemlerinden belge analizi yöntemi kullanılarak aruzun tanımı, doğuşu, gelişimi, Türk şiirine intikali ve tatbiki üzerinde durulmuştur. Arap aruzu ile Türk aruzu arasındaki irtibata ve farklılıklara temas edilmiştir. Ardından tedvîr ve müdevver beyit kavramları izah edilerek tanımın farklı isimlendirmelerine temas edilmiş, Arap şiirindeki örneklerine değinilerek konu aydınlatılmaya çalışılmıştır. Türk şiirinde aruzun tatbiki ile ilgili kaynaklar incelemeye tabi tutulup tedvîr ve müdevver beyit kavramlarının Türk edebiyatında yer alıp almadığı araştırılmıştır. Yapılan incelemeler neticesinde tedvîr ve müdevver beyit kavramlarına ya ilgili kaynaklarda hiç temas edilmediği ya da incelenen tek eser üzerinde rastlanan bir ya da iki örnekten hareketle bazı çıkarımların yapıldığı görülmüştür. Bunun sebepleri üzerinde durulduktan sonra on beşinci yüzyıldan başlayarak on dokuzuncu yüzyıla kadar uzanan süreçte elde edilen farklı örnekler irdelenmiş ve ulaşılan sonuçlar aktarılmıştır. (shrink)

Donald Davidson has made enormous contributions to the philosophy of action, epistemology, semantics and philosophy of mind and today is recognized as one of the most important analytical philosophers of the late twentieth century. _Donald Davidson: Truth, Meaning and Knowledge_ addresses * Davidson's writings on epistemology and theory of language with their implications of ontology and philosophy of mind * the central issue of whether truth is the ultimate goal of enquiry, challenged by contributions from Richard Rorty and Paul Horwich (...) * Davidson's approach to semantics and applied linguistics as addressed by Kirk Ludwig, Gabriel Segal, Peter Pagin, Stephen Neale, Herman Cappelen and Ernie Lepore and Reinaldo Elugardo * Davidson's advances in the philosophy of mind in relation to the views of Williard V. Quine, John McDowell and Peter F. Strawson, in essays by Roger Gibson and Anita Avramides. (shrink)

Şiddet varoluşumuzun temelini oluşturan en önemli niteliklerdendir. Fransız düşünce tarihinde önemli bir yer tutan Walter Benjamin’in tarih kavramı üzerinden ele aldığı şiddet insanın doğal yaşamdan yerleşik yaşama, hukukun egemenliği altına girmesini temellendirmektedir. Ancak yasa, aynı zamanda egemenin tasavvurundadır. Bu nedenle zamanla yozlaşmaya açıktır. Benjamin bu yozlaşmanın bir karşı çıkışla, Mesiyanik bir şiddetle sona ereceğini ifade etmektedir. Hukuksal şiddet insanları tek tip kılarken, Mesiyanik şiddet daha kişisel bir formdadır. Benjamin’e göre burada yasa koyucu ve yasa koruyucu şiddetin uygulandığı insan kırılma anlarında (...) kendini bulmaktadır. Bu ifadeden yola çıkarak metinde Benjamin’in tarihin yıkıntıları arasında koşturduğunu söylediği çocuğa istinaden çocuksu bir şiddet formunu oluşturmak ve bunu temellendirmek metnin esas amacıdır. Bu çocuksu biçim, içkin şiddet olarak kavramsallaştırılmakta ve kişinin sorgulama ve itirazla kendi benliğini oluşturmasını temellendirmektedir. Böyle bir insan zaman ve mekanda kesinti yaratarak, toplumda kendini ortaya koyduğu yeni bir alan açmaktadır. Çocuksu içkin şiddet anın durduğu, zamanın askıya alındığı ve yasanın içinde bir gedik açılan ana denk gelmektedir. Bu fotoğrafla benzer bir etkiye sahiptir. Fotoğraf sanatı toplum ve yasanın içinde ve dışında, görülen ve görülmeyenin arasında bir yerdedir. Çocuksu içkin şiddeti uygulayan insan da diğerlerine göre barbar ve yabancı hale gelerek ne içeride ne dışarıda bulunmaktadır. Kısaca bütün akışı askıya almaktadır. Metinde bu durumu örneklemek için Ori Gerscht’in yıkımı konu alan fotoğrafları kullanılacaktır. (shrink)

Klasik Yunan düşüncesinde felsefi birer mefhum biçiminde yerleşik hale gelmeden önce ananevi değerlere işaret eden kimi kelimeler zamanla cesamet kazanmış, çok boyutlu bir görünüme kavuşmuştur. Nitekim Yunan düşüncesinde pek çok mefhum bir “rekabet” (agōn) ortamı içinde rakibi olan farklı mefhum namzetleriyle giriştiği başa baş bir mücadelenin sonucunda nihai makamlarına oturmuştur. Bu süreçte yoldaşı olan mefhumlarla zamanı geldiğinde yolunu ayırarak Yunan insanının sahip olması gereken temel “meziyetler” (aretai) olarak Klasik Yunan düşüncesindeki hâkim konumlarına yerleşmişlerdir. Bu sürecin bir neticesi olarak, sōphrosynē’nin (...) tam olarak hangi meziyeti, hangi duyulara hitap eden hazların denetlenmesini, bilgeliğin filizlenme zemini olarak hangi türden bir ahengi ifade ettiği Klasik Yunan düşüncesinin temel sorunlarından biri olarak Antik Çağ’da dahi tartışma konusu edilmiştir. Bu nedenle sōphrosynē’nin farklı bağlamlarda ifade ettiği meziyetin yerinde bir şekilde karşılanması hususu bir tercüme probleminden öte düşünce ve yaşama kültürü tarihine ilişkin bir muğlaklık sorunu oluşturuyor. Bu makalede, sōphrosynē’yi tarihi süreç içinde takip ederek genelde onun gibi atıf alanı geniş mefhumların tek bir bağlamdan anlaşılamayacağını, bu tip mefhumları anlamak üzere bağlamlar üstü bütüncül bir bakışa ihtiyacımız olduğunu, ancak bu takibatı özelde de Platon’un Kharmidēs diyaloğuna uygulayarak bir kelimeye felsefi bir kimlik kazandırma yolundaki mefhumlaştırma stratejilerininin bir iskeletini idrak etmemizi mümkün kılacağını ortaya koymaya çalışacağım. (shrink)

Environmental ethicists typically consider Jürgen Habermas’s theory of communicative action to exclude moral consideration for nonhuman animals. Habermas's early work indeed limits relationships with nature to instrumental ones. Yet, interspersed throughout Habermas's writings are clear indications that nonhuman life deserves moral consideration, and that humans can enter into communicative relationships with nonhumans, however asymmetrical. Habermas’s anthropocentric theoretical foundations can achieve a revised, reflective equilibrium congruent with his persistent intuitions that nonhumans also possess powers of communication (but not discourse) that would (...) grant them moral consideration, perhaps allowing us to enter into non-linguistic interspecies communicative activity. Habermasians can incorporate non-instrumental relationships with nature into discourse ethics’ set of applications without ignoring the special role of language in communication. Rather than holding that the differencia specifica between humans and nonhumans exists in communication, it makes more sense instead to displace this distinction between communicative action as a general category and the special case of discourse. Doing so permits intuitions of nonhuman moral considerability and communicative possibility without altering the discursive core of Habermas’s theory. (shrink)

Öz (150-250 kelime) ve yukarıdaki kutucuğa anahtar kelimeler (5-7 kelime)İngilizce öz ve anahtar kelimeler de aynı sınırlar çerçevesinde yazılmalıdır.Öz Fanatiklik, doğru düşünceyi, sorgulamayı, eleştiriyi, hoşgörü ve hürriyeti sınırlandıran bir eğilimdir. İtiraz etmeyen, eleştiri ve fikri münakaşaya dayanma gücü olmayan ve telkin edileni koşulsuz kabule odaklanan bir oluşumun, doğruyu yanlıştan ayırt edebilme ve kendisine iletilen bilgiden şüphe duyma yetisi kaybolmuştur. Dini bir örgütlenme biçiminde mutlak itaat iman ile eşitlenmiş ise irade ve eylemlerin tek bir iradenin kontrolü altına girmesi de kaçınılmazdır. Bu (...) sebeple düşünüp algılama yetisinden yoksun kült yapılar için sadece kesin gerçekler ve katî yanlışların olduğu malumdur. Kendi ideolojisini mutlak hakikat kabul eden buna karşın diğerini ötekileştirerek fikirlerine doğruluk payı vermeyen, tahammül de edemeyen bir oluşumun ahlakî ve erdemli bir toplum oluşturması zordur. Oysa bir bilgi, doğru bir şekilde seçilir, sorgulanır, değerlendirilir ve düşünceye dönüşürse yargılama gücü yüksek makul bireylerden oluşan bir toplum inşa edilebilir. Nitekim insanoğlu, ahlakî ve düşünsel gelişimini sürdürdüğü sürece tevhit akidesi, fikrî ve kalbî tahriften korunacak ve daha da fazla evrensel bir kabule yatkın hale gelecektir. Bugün İslam dünyasında şahit olunan bozuk itikâdî düşüncelerin ortak karakterinin ise dinin asıllarını bilmeme, başkalarını kölece taklit, aklı uyuşturma ve hakikatin tekelciliğini yapma olduğu aşikârdır. Bu itibarla makalemizde, bireyin düşünsel gelişimini engelleyen fanatizm olgusunu ve eleştiri yeteneğinden yoksun kült yapıların ne denli tahrif edici bir güç olduğunu irdelemeye çalışacağız. Anahtar Kelimeler: Fanatizm, Kült, Örgütlenme, Eleştiri, Düşünce, Dinî. Fanaticism Fact and Criticism on Being without Criticism in Religious Cult Structures AbstractFanaticism is an inclination that limits correct thought, questioning, criticism, tolerance and liberty. An entity, which doesn’t object to, can’t bear criticism and mental arguments and focuses on unconditional acceptance to what is commanded, has lost the ability to distinguish right from wrong and be doubtful of the information transmitted. Freedom and actions would be inevitably under control of single command if absolute obedience in the form of a religious organization has been come up to faith. For that reason, it is obvious that only certain facts and absolute mistakes are available for cult structures devoid of the ability to think and comprehend. It is difficult for an entity to create a moral and virtuous society since it considers its ideology as absolute reality but it marginalizes other one, doesn’t justify thoughts of the others and can’t tolerate them. Whereas, a society consisting of logical individuals who have high level of jurisdiction could be built if information is selected, investigated and evaluated properly. Hence, oneness belief would be kept safe from intellectual and spiritual manipulation and would become prone to a much more universal acceptance as long as people maintained their moral and intellectual development. Today, common characteristic of wrong thoughts of belief witnessed in Islamic world is obviously being unfamiliar with fundamentals of the religion, imitating other people like a slave, deadening the mind and monopolizing the truth. In our article, in this respect, we will try to analyze both fanaticism phenomenon that prevents intellectual development of the individual and how a falsifying power is those cult structures deprived of criticism skill. Keywords: Fanaticism, Cult, Organization, Criticism, Thought, Religious. (shrink)